გაერთიანებული სამეფო

დიპლომატიური ურთიერთობების ქრონოლოგია

დიპლომატიური ურთიერთობები საქართველოსა და დიდ ბრიტანეთს შორის 1919 წელს დამყარდა, რომლის აღდგენაც 1992 წლის 27 აპრილს მოხდა.

2022 წელს, აღინიშნა დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენის 30 წლისთავი. საიუბილეო თარიღთან დაკავშირებით, წერილები გაიცვალა ორი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრს შორის.

თანამშრომლობის ძირითადი სფეროები

საქართველოს და დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებულ სამეფოს მჭიდრო მეგობრული ურთიერთობები და სტრატეგიული პარტნიორობა აკავშირებთ. აღსანიშნავია, რომ ორმხრივი ურთიერთობები ჯერ კიდევ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდიდან (1918-1921 წწ.) იწყება და მნიშვნელოვანწილად, და-ძმა ოლივერ და მარჯორი უორდროპების სახელს უკავშირდება. ოლივერ უორდროპს, ამიერკავკასიაში გაერთიანებული სამეფოს უმაღლეს წარმომადგენელს, განსაკუთრებით უყვარდა საქართველო და ქართული კულტურა. მისმა დამ - მარჯორი უორდროპმა თარგმნა ქართული ლიტერატურის არაერთი შედევრი, მათ შორის, „ვეფხისტყაოსანი“.

ქვეყნებს შორის ჩამოყალიბებულია მრავალგანზომილებიანი ურთიერთობები. თანამშრომლობა წარმატებით მიმდინარეობს პოლიტიკურ, თავდაცვისა და უსაფრთხოების, ეკონომიკისა და ვაჭრობის, განათლების, კულტურის და სხვა სფეროებში.

ხშირად ხორციელდება მაღალი დონის ვიზიტები, როგორც აღმასრულებელი, ასევე, საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრიდან. 2023 წელი ორმხრივ ურთიერთობებში განსაკუთრებული დინამიკით დაიწყო, რის გამოხატულებასაც წარმოადგენს საგარეო საქმეთა მინისტრების ვიზიტების გაცვლა. 2023 წლის 26 იანვარს, საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი ილია დარჩიაშვილი ლონდონს ეწვია, ხოლო 16-17 მარტს, გაიმართა გაერთიანებული სამეფოს საგარეო, თანამეგობრობისა და განვითარების საქმეთა სახელმწიფო მდივნის ჯეიმს კლევერლის ვიზიტი. აღსანიშნავია, რომ 2016 წლის შემდეგ, მსგავსი დონის ვიზიტი, ბრიტანული მხრიდან არ განხორციელებულა.

გაერთიანებული სამეფოს ევროკავშირიდან გასვლის ფონზე, წარმოიშვა ევროკავშირთან გაფორმებული შეთანხმებების ორმხრივ ჭრილში გადატანის საჭიროება. შედეგად, 2019 წლის 21 ოქტომბერს, ლონდონში, ხელი მოეწერა „სტრატეგიული პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებას საქართველოსა და დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებულ სამეფოს შორის“, რომელიც 2021 წლის 1 იანვრიდან შევიდა ძალაში. 

მიმდინარე ეტაპზე, საქართველოსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის ძალაშია 18 შეთანხმება, რომელიც მოიცავს თანამშრომლობის ფართო სპექტრს. 

„უორდროპის სტრატეგიული დიალოგი“

ორ ქვეყანას შორის არსებული სტრატეგიული თანამშრომლობის მანიფესტაციაა 2014 წელს პოლიტიკური დიალოგის ფორმატის ჩამოყალიბება. „უორდროპის დიალოგი“ 4 განზომილებას აერთიანებს (პოლიტიკური; საგარეო პოლიტიკა, თავდაცვა და უსაფრთხოება; სავაჭრო-ეკონომიკური; ხალხთაშორისი კონტაქტები) და ორმხრივი თანამშრომლობის ფართო სპექტრის განხილვას ემსახურება. დიალოგის ფარგლებში, წელიწადში ერთხელ, მონაცვლეობით თბილისსა და ლონდონში, ტარდება პლენარული შეხვედრები, რის შემდეგაც, ტრადიციულად, მხარეები აქვეყნებენ ერთობლივ კომუნიკეს. 2016 წლიდან, დიალოგის ფორმატი თვისობრივად ახალ საფეხურზე გადავიდა და მას „უორდროპის სტრატეგიული დიალოგი’’ ეწოდა, ხოლო 2017 წელს პლატფორმას საპარლამენტო განზომილება შეემატა. მიმდინარე ეტაპზე, „უორდროპის სტრატეგიული დიალოგის“ რვა რაუნდია ჩატარებული. ბოლო, მე-8 პლენარული სხდომა 2023 წლის 26 იანვარს, ლონდონში გაიმართა. 

საპარლამენტო თანამშრომლობა 

ორმხრივ ურთიერთობებში განსაკუთრებულ როლს თამაშობს საკანონმდებლო ორგანოებს შორის თანამშრომლობა. საქართველოს პარლამენტში მოქმედებს გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტთან მეგობრობის ჯგუფი, ხოლო ბრიტანეთის პარლამენტში - საქართველოს საკითხებზე მომუშავე ინტერპარტიული საპარლამენტო ჯგუფი (All Party Group on Georgia – APGG), კონსერვატიული პარტიის წევრის ჯონათან ჯანოგლის ხელმძღვანელობით.

უორდროპის დიალოგის საპარლამენტო განზომილების ამოქმედებამ დამატებითი იმპულსი შესძინა საკანონმდებლო ორგანოებს შორის თანამშრომლობას და რეგულარული ხასიათი მიანიჭა საპარლამენტო განზომილების სხდომებს. ამ დროისთვის, საპარლამენტო განზომილების ბოლო სხდომა 2020 წლის 21 სექტემბერს, ვირტუალურ ფორმატში გაიმართა. შეხვედრის შედეგად გამოქვეყნდა ერთობლივი კომუნიკე.

2022 წლის 24 მაისს, დიდი ბრიტანეთის თემთა პალატაში გაიმართა დებატები თემაზე: ,,საქართველო და ომი უკრაინაში“. პარლამენტარებმა მტკიცე მხარდაჭერა გამოხატეს საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის, ასევე ქვეყნის ევროპული და ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციის მიმართ.

საქართველოს მიმართ ბრიტანეთის პარლამენტის მხარდაჭერის განსაკუთრებული ჟესტი გახლდათ 2018 წლის 10 ივლისს, საქართველოს დამოუკიდებლობის 100 წლისთავთან დაკავშირებით, გაერთიანებული სამეფოს თემთა პალატის მიერ მიღებული პოლიტიკური განცხადება (motion), სადაც ბრიტანელი პარლამენტარები საქართველოს უპრეცედენტო პოლიტიკურ მხარდაჭერას უცხადებენ.

დარგობრივი თანამშრომლობა 

საქართველოსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის დინამიურად ვითარდება დარგობრივი თანამშრომლობა. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია პროდუქტიული ურთიერთობები თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროებში. თავდაცვის მიმართულება მოიცავს საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომელთა ბრიტანულ საგანმანათლებლო პროგრამებში მონაწილეობას, ასევე, თავდაცვის სამინისტროსათვის საკონსულტაციო დახმარების გაწევას და შესაძლებლობების გაძლიერებას. თავდაცვის სფეროში წარმატებული თანამშრომლობის მნიშვნელოვანი ელემენტია ბრიტანული სამხედრო ხომალდების ვიზიტები საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში, რასაც ბოლო პერიოდში, რეგულარული ხასიათი მიეცა. 2020-2021 წლებში, ბათუმის პორტს ორი ბრიტანული გამანადგურებელი ეწვია (2020 15-18 ოქტომბერი - მისი უდიდებულესობის ხომალდი „HMS DRAGON“; 2021 წლის 26-30 ივნისი - მისი უდიდებულესობის ხომალდი “HMS DEFENDER"). ამასთან, აღსანიშნავია ბრიტანული მხარის ჩართულობა კრიზისების მართვის სფეროს რეფორმის კუთხით. ბრიტანეთის მთავრობის მხარდაჭერით და ბრიტანელი ექსპერტების უშუალო მონაწილეობით, 2016 წლის იანვარში, საქართველოში გაიხსნა სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს ეროვნული სიტუაციური ოთახი, რომელიც ბრიტანულ, ე.წ. COBRA-ს მოდელზეა აგებული და ამავე დროს, მორგებულია ქართულ სპეციფიკას. მიმდინარე ეტაპზე, სიტუაციური ოთახი შედის ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოს აპარატის შემადგენლობაში. განსაკუთრებით პროდუქტიულია თანამშრომლობა კიბერუსაფრთხოების სფეროში. ბრიტანელი ექსპერტები ჩართული არიან საქართველოს სტრატეგიული დოკუმენტების შემუშავებისა და შესაძლებლობების გაძლიერების პროცესში. სწორედ ბრიტანული მხარის აქტიური მონაწილეობით, 2021 წლის 7 ოქტომბერს, „საქართველოს კიბერუსაფრთხოების ეროვნული სტრატეგია 2021-2024“ დამტკიცდა.

აქტიურია ქართულ-ბრიტანული ორმხრივი ეკონომიკური თანამშრომლობა. საქართველოში წარმოდგენილი ბრიტანული კომპანიები საქმიანობენ ტრანსპორტის, ტელეკომუნიკაციების, სამშენებლო, ტურისტულ, საფინანსო მომსახურებისა და ვაჭრობის სფეროებში. დიდი ბრიტანეთი საქართველოს ყველაზე მსხვილი ინვესტორების რიგებშია. 

ორ ქვეყანას შორის კულტურისა და განათლების სფეროებში ურთიერთობების განვითარებას ხელს უწყობს საქართველოში ბრიტანეთის საბჭო (British Council). ბრიტანეთის მთავრობის ხელშეწყობით, კერძოდ, „ჩივნინგის“ სტიპენდიით, ქართველ ახალგაზრდებს ეძლევათ დიდი ბრიტანეთის წამყვან საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სწავლის შესაძლებლობა. 1995 წლიდან დღემდე, აღნიშნული სტიპენდიით ისარგებლა დაახლოებით 300 სტუდენტმა. ასევე, 2017 წლიდან განახლდა ჯონ სმიტის სტიპენდია ქართველი ახალგაზრდებისთვის. ქართულ-ბრიტანული ურთიერთობების გაღრმავების საქმეში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ლონდონში არსებული ბრიტანულ-ქართული საზოგადოება.
2019 წელს საქართველოში წარმატებით ჩატარდა გაერთიანებული სამეფოს სეზონი (UK Season). 
საქართველოსა და დიდ ბრიტანეთს შორის აქტიურად ვითარდება ორმხრივი თანამშრომლობა თვითმმართველობების (მუნიციპალიტეტების) დონეზე. დაძმობილებული ქალაქებია თბილისი და ბრისტოლი, ქუთაისი და ნიუპორტი, ახალციხე და ნიუ ქასლი. 2018 წელს, აღინიშნა თბილისისა და ბრისტოლის დამეგობრების 30 წელი, რასთან დაკავშირებითაც, გაიცვალა ვიზიტები მუნიციპალურ დონეზე და განხორციელდა სხვა საზეიმო ღონისძიებები. ბრისტოლში გაიხსნა საპატიო საკონსულო და საქართველოს საპატიო კონსული დერეკ პიკაპი ოფიციალურად შეუდგა თავის საქმიანობას.

განვითარების სფეროში თანამშრომლობა

განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია გაერთიანებული სამეფოს წვლილი საქართველოს დემოკრატიული ტრანსფორმაციის პროცესში. ამ კონტექსტში, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს განვითარების სფეროში თანამშრომლობა, რომელიც ძირითადად ორი ფონდის საშუალებით ხორციელდება: კარგი მმართველობის ფონდი (GGF) და კონფლიქტის, სტაბილურობისა და უსაფრთხოების ფონდი (CSSF). 

GGF-ის მიზანია, დემოკრატიის განვითარებისა და ევრო-ატლანტიკურ სტრუქტურებში გაწევრიანების გზაზე არსებულ სახელმწიფოებს, დამატებითი დახმარება გაუწიოს რეფორმების გზაზე. CSSF-ის მიზანია შერიგების, მშვიდობის მშენებლობის, კონფლიქტის ტრანსფორმაციაზე ორიენტირებული პროექტების განხორციელება.

2022/2023 ფინანსური წლის განმავლობაში, საქართველოს დახმარება ბრიტანული ფონდების საშუალებით, 4,5 მილიონ ფუნტს უტოლდება. 

ბმულები:

საქართველოში დიდი ბრიტანეთის საელჩო

დიდი ბრიტანეთის საგარეო და თანამეგობრობის საქმეთა სამინისტრო

დიდი ბრიტანეთის მონარქი

დიდი ბრიტანეთის პარლამენტი

დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის ოფისი