გაერთიანებული სამეფო

დიპლომატიური ურთიერთობების ქრონოლოგია

დიპლომატიური ურთიერთობები საქართველოსა და დიდ ბრიტანეთს შორის 1919 წელს დამყარდა და აღდგა 1992 წლის 27 აპრილს.

2022 წელს, აღინიშნა დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენის 30 წლისთავი.

თანამშრომლობის ძირითადი სფეროები

საქართველოს და დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებულ სამეფოს მჭიდრო მეგობრული ურთიერთობები და სტრატეგიული პარტნიორობა აკავშირებთ. აღსანიშნავია, რომ ორმხრივი ურთიერთობები ჯერ კიდევ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდიდან (1918-1921 წწ.) იწყება. ამასთან, მნიშვნელოვანწილად, და-ძმა ოლივერ და მარჯორი უორდროპების სახელს უკავშირდება. ოლივერ უორდროპს, ამიერკავკასიაში გაერთიანებული სამეფოს უმაღლეს წარმომადგენელს, განსაკუთრებით უყვარდა საქართველო და ქართული კულტურა. მისმა დამ - მარჯორი უორდროპმა თარგმნა ქართული ლიტერატურის არაერთი შედევრი, მათ შორის, „ვეფხისტყაოსანი“.

ქვეყნებს შორის ჩამოყალიბებულია მრავალგანზომილებიანი ურთიერთობები. თანამშრომლობა წარმატებით მიმდინარეობს პოლიტიკურ, თავდაცვისა და უსაფრთხოების, ეკონომიკისა და ვაჭრობის, განათლების, კულტურის და სხვა სფეროებში.

ხშირად ხორციელდება მაღალი დონის ვიზიტები, როგორც აღმასრულებელი, ასევე, საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრიდან. 2023 წელს ორმხრივ ურთიერთობებში განსაკუთრებული დინამიკის გამოხატულება იყო საგარეო საქმეთა მინისტრების ვიზიტების გაცვლა. აღსანიშნავია, რომ 2016 წლის შემდეგ, სახელმწიფო მდივნის დონეზე, ბრიტანული მხრიდან არ განხორციელებულა. აღნიშნული ტენდენცია წლის განმავლობაშიც შენარჩუნდა, რის დასტურსაც წარმოადგენს საგარეო, თანამეგობრობისა და განვითარების საქმეთა ოფისის მინისტრის ევროპის საკითხებში და სახელმწიფო მდივნის მუდმივი მოადგილის ვიზიტები.

გაერთიანებული სამეფოს ევროკავშირიდან გასვლის ფონზე, წარმოიშვა ევროკავშირთან გაფორმებული შეთანხმებების ორმხრივ ჭრილში გადატანის საჭიროება. შედეგად, 2019 წლის 21 ოქტომბერს, ლონდონში, ხელი მოეწერა „სტრატეგიული პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებას საქართველოსა და დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებულ სამეფოს შორის“, რომელიც 2021 წლის 1 იანვრიდან შევიდა ძალაში.

მიმდინარე ეტაპზე, საქართველოსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის ძალაშია 20-მდე შეთანხმება, რომელიც მოიცავს თანამშრომლობის ფართო სპექტრს.  

„უორდროპის სტრატეგიული დიალოგი“

ორ ქვეყანას შორის არსებული სტრატეგიული თანამშრომლობის მანიფესტაციაა 2014 წელს პოლიტიკური დიალოგის ფორმატის ჩამოყალიბება. „უორდროპის დიალოგი“ 4 განზომილებას აერთიანებს (პოლიტიკური; საგარეო პოლიტიკა, თავდაცვა და უსაფრთხოება; სავაჭრო-ეკონომიკური; ხალხთაშორისი კონტაქტები) და ორმხრივი თანამშრომლობის ფართო სპექტრის განხილვას ემსახურება. დიალოგის ფარგლებში, წელიწადში ერთხელ, მონაცვლეობით თბილისსა და ლონდონში, ტარდება პლენარული შეხვედრები, რის შემდეგაც, ტრადიციულად, მხარეები აქვეყნებენ ერთობლივ კომუნიკეს. 2016 წლიდან, დიალოგის ფორმატი თვისობრივად ახალ საფეხურზე გადავიდა და მას „უორდროპის სტრატეგიული დიალოგი’’ ეწოდა, ხოლო 2017 წელს პლატფორმას საპარლამენტო განზომილება შეემატა. მიმდინარე ეტაპზე, „უორდროპის სტრატეგიული დიალოგის“ რვა რაუნდია ჩატარებული. ბოლო, მე-8 პლენარული სხდომა 2023 წლის 26 იანვარს, ლონდონში გაიმართა.

საპარლამენტო თანამშრომლობა

ორმხრივ ურთიერთობებში განსაკუთრებულ როლს თამაშობს საკანონმდებლო ორგანოებს შორის თანამშრომლობა. საქართველოს პარლამენტში მოქმედებს გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტთან მეგობრობის ჯგუფი, ხოლო ბრიტანეთის პარლამენტში - საქართველოს საკითხებზე მომუშავე ინტერპარტიული საპარლამენტო ჯგუფი (All Party Parliamentary Group on Georgia – APGG).

უორდროპის დიალოგის საპარლამენტო განზომილების ამოქმედებამ დამატებითი იმპულსი შესძინა საკანონმდებლო ორგანოებს შორის თანამშრომლობას და რეგულარული ხასიათი მიანიჭა საპარლამენტო განზომილების სხდომებს. ამ დროისთვის, საპარლამენტო განზომილების ბოლო სხდომა 2020 წლის 21 სექტემბერს, ვირტუალურ ფორმატში გაიმართა. შეხვედრის შედეგად გამოქვეყნდა ერთობლივი კომუნიკე.

2022 წლის 24 მაისს, დიდი ბრიტანეთის თემთა პალატაში გაიმართა დებატები თემაზე: ,,საქართველო და ომი უკრაინაში“. პარლამენტარებმა მტკიცე მხარდაჭერა გამოხატეს საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის, ასევე ქვეყნის ევროპული და ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციის მიმართ.

საქართველოს მიმართ ბრიტანეთის პარლამენტის მხარდაჭერის განსაკუთრებული ჟესტი გახლდათ 2018 წლის 10 ივლისს, საქართველოს დამოუკიდებლობის 100 წლისთავთან დაკავშირებით, გაერთიანებული სამეფოს თემთა პალატის მიერ მიღებული პოლიტიკური განცხადება (motion), სადაც ბრიტანელი პარლამენტარები საქართველოს უპრეცედენტო პოლიტიკურ მხარდაჭერას უცხადებენ.

დარგობრივი თანამშრომლობა

საქართველოსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის დინამიურად ვითარდება დარგობრივი თანამშრომლობა. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია პროდუქტიული ურთიერთობები თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროებში. თავდაცვის მიმართულება მოიცავს საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომელთა ბრიტანულ საგანმანათლებლო პროგრამებში მონაწილეობას, ასევე, თავდაცვის სამინისტროსათვის საკონსულტაციო დახმარების გაწევას და შესაძლებლობების გაძლიერებას. თავდაცვის სფეროში წარმატებული თანამშრომლობის მნიშვნელოვანი ელემენტია ბრიტანული სამხედრო ხომალდების ვიზიტები საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში. ამასთან, აღსანიშნავია ბრიტანული მხარის ჩართულობა კრიზისების მართვის სფეროს რეფორმის კუთხით. ბრიტანეთის მთავრობის მხარდაჭერით და ბრიტანელი ექსპერტების უშუალო მონაწილეობით, 2016 წელს საქართველოში გაიხსნა  სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს ეროვნული სიტუაციური ოთახი, რომელიც ბრიტანულ, ე.წ. COBRA-ს მოდელზეა აგებული და ამავე დროს, მორგებულია ქართულ სპეციფიკას. განსაკუთრებით პროდუქტიულია თანამშრომლობა კიბერუსაფრთხოების სფეროში. ბრიტანელი ექსპერტები ჩართული არიან საქართველოს სტრატეგიული დოკუმენტების შემუშავებისა და შესაძლებლობების გაძლიერების პროცესში.

აქტიურია ქართულ-ბრიტანული ორმხრივი ეკონომიკური თანამშრომლობა. საქართველოში წარმოდგენილი ბრიტანული კომპანიები საქმიანობენ ტრანსპორტის, ტელეკომუნიკაციების, სამშენებლო, ტურისტულ, საფინანსო მომსახურებისა და ვაჭრობის სფეროებში. დიდი ბრიტანეთი საქართველოს ყველაზე მსხვილი ინვესტორების რიგებშია.

ორ ქვეყანას შორის კულტურისა და განათლების სფეროებში ურთიერთობების განვითარებას ხელს უწყობს საქართველოში ბრიტანეთის საბჭო (British Council). ბრიტანეთის მთავრობის ხელშეწყობით, კერძოდ, „ჩივნინგის“ სტიპენდიით, ქართველ ახალგაზრდებს ეძლევათ დიდი ბრიტანეთის წამყვან საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სწავლის შესაძლებლობა. 1995 წლიდან დღემდე, აღნიშნული სტიპენდიით ისარგებლა დაახლოებით 300 სტუდენტმა. ასევე, 2017 წლიდან განახლდა ჯონ სმიტის სტიპენდია ქართველი ახალგაზრდებისთვის. ქართულ-ბრიტანული ურთიერთობების გაღრმავების საქმეში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ლონდონში არსებული ბრიტანულ-ქართული საზოგადოება. 2022 წელს, საქართველოსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენის 30 წლის საიუბილეო თარიღთან დაკავშირებით, დაფუძნდა ყოველწლიური ღონისძიება „საქართველო-ოქსფორდის ფორუმი“ (Annual Georgia-Oxford Forum).

2019 წელს საქართველოში წარმატებით ჩატარდა გაერთიანებული სამეფოს სეზონი (UK Season).  

საქართველოსა და დიდ ბრიტანეთს შორის აქტიურად ვითარდება ორმხრივი თანამშრომლობა თვითმმართველობების (მუნიციპალიტეტების) დონეზე. დაძმობილებული ქალაქებია თბილისი და ბრისტოლი, ქუთაისი და ნიუპორტი, ახალციხე და ნიუ ქასლი. 2018 წელს, აღინიშნა თბილისისა და ბრისტოლის დამეგობრების 30 წელი, რასთან დაკავშირებითაც, გაიცვალა ვიზიტები მუნიციპალურ დონეზე და განხორციელდა სხვა საზეიმო ღონისძიებები. ბრისტოლში გაიხსნა საპატიო საკონსულო.

განვითარების სფეროში თანამშრომლობა

განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია გაერთიანებული სამეფოს წვლილი საქართველოს დემოკრატიული ტრანსფორმაციის პროცესში. ამ კონტექსტში, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს განვითარების სფეროში თანამშრომლობა, რომელიც ძირითადად ორი ფონდის საშუალებით ხორციელდება: კარგი მმართველობის ფონდი (GGF) და კონფლიქტის, სტაბილურობისა და უსაფრთხოების ფონდი (CSSF).

GGF-ის მიზანია, დემოკრატიის განვითარებისა და ევრო-ატლანტიკურ სტრუქტურებში გაწევრიანების გზაზე არსებულ სახელმწიფოებს, დამატებითი დახმარება გაუწიოს რეფორმების გზაზე.  CSSF-ის მიზანია შერიგების, მშვიდობის მშენებლობის, კონფლიქტის ტრანსფორმაციაზე ორიენტირებული პროექტების განხორციელება.